Verwerkingsopdracht Verlichting klas 5 - Kleine gedigten voor kinderen

Kleine gedigten voor kinderen is kenmerkend voor de verlichtingsliteratuur

Ik heb gedichtjes uit de gedichtenbundel Kleine gedigten voor kinderen van Hieronymus van Alphen gelezen. Dit zijn korte gedichtjes met eenvoudige rijmschema’s, die aan kinderen konden worden voorgelezen zodat ze spelenderwijs zouden kunnen leren. Volgens van Alphen was een kind nog onbeschreven en konden goede eigenschappen worden aangeleerd. Alle gedichtjes zijn opvoedkundig bedoeld: ze geven de idealen van de verlichting weer en leren de kinderen deugden als gehoorzaamheid, eerbied voor de ouders, bescheidenheid en eerlijkheid. Ook wil van Alphen met zijn gedichtjes de kinderen aan sporen om vragen te stellen en na te denken over wat hij schrijft.

Opvoeding en onderwijs

Dit zijn belangrijke thema’s in de verlichting. In de verlichting was er een enorme drang naar kennis, het ‘willen weten’, en men vond het ook belangrijke dat kinderen deze instelling hadden. De samenleving moest beschaafder worden. De verlichting is dan ook de eerste stroming waarin echt aandacht voor kinderliteratuur komt. Dat zie je terug in deze dichtbundel: de gedichtjes zijn eenvoudig te lezen en te onthouden, zodat ze leuk zijn voor kinderen. Toch is het hoofddoel van deze dichtbundel echt didactisch: Hieronymus van Alphen probeert kinderen echt op te voeden en te beschaven. Elk gedichtje heeft een duidelijke moraal en heeft als doel het bijbrengen van een deugd.

 'k Heb zei hij, moeder lief! zo even

Weer kwaad gedaan.

Terwijl ik bezig met paletten                                        uit: Het gebroken glas

Bij 't venster was.                                                       

Vloog mijn volan, door 't fors raketten,

Daar in het glas.

Kom Keesje lief! hou op met krijten,

zei moeder toen:

'k Wil u die misslag niet verwijten,

Hij kreeg een zoen.

Keesje breekt een glas, en hoewel hij het lasting vind om dit aan zijn moeder op te biechten, besluit hij toch de waarheid te vertellen. Hij wordt hiervoor beloond.

Bewust van de realiteit

In de Verlichting probeerde men met beide benen op de grond te staan en was men erg realistisch: rede voerde de boventoon. Men was zich erg bewust van de realiteit en had veel aandacht voor de zaken om zich heen. Dit hing ook weer samen met de eeuwige drang naar kennis: men had een hele onderzoekende houding voor de dingen om zich heen.

Ach! mijn zusjen is gestorven,

nog maar veertien maanden oud.

'k Zag haar dood in 't kisje liggen:                     uit: Klagt van den kleinen Willem

ach wat was mijn zusje koud!

Morgen zal ik - maar voor mij ook

is 't gevaar van sterven groot.

Gistren liep zij met mij speelen;

 gistren nog! en nu - reeds dood!

De relatie tussen ouders en kinderen

De ouder-kind relatie is een belangrijk aspect in de Verlichting. Respect en eerbied voor de ouders is belangrijk, maar ook liefde en gehoorzaamheid. Ouders dienen hun kinderen streng op te voeden en veel te oderwijzen, maar ze tegelijkertijd alle liefde te geven.

Maar kan ik geen rijmpjes digten,

Moet ik zwigten

Voor mijn broêr in poëzij.                                             uit: Het geschenk

Neem dan, moeder! slegts dit roosjen

Van uw Coosjen,

'k Heb u tog zo lief als hij.

Natuur

Ook de natuur is een thema uit de verlichting en een terugkerend thema in de gedichten van van Alphen. Er zijn maar een paar gedichten waarin natuur het hoofdthema is, maar in bijna elk gedicht is er wel aandacht voor de omgeving en is er op zijn minst een korte beschrijving over een stukje natuur. Respect voor de natuur is belangrijk, evenals respect voor god die al die mooie natuur geschapen heeft.

Die tijd is mij de liefste,

Wanneer de boomen bloeien.

Dan krijgt men mooie bloempjes,                                   uit: vertelling van Dorisje  

om tuiltjes van te vlegten.

Dan ziet men duizend vogels

Op groene takjes zingen.

Is dat niet in de lente?

Toch bevatten de gedichtjes niet alle kenmerken uit de verlichting. Een belangrijke stroming in de verlichting was het classisme. Deze gedichtjes zijn duidelijk niet classisistisch. In het classisime is het strikte naleven van allerlei regels en bepalingen (meestal uit de Oudheid) heel belangrijk en wordt er gestreefd naar volmaaktheid. Dit is helemaal niet het doel van Van Alphen: hij wil graag educatieve gedichtjes maken die leuk zijn om te lezen. Van Alphen was een vernieuwer: hij verzette zich tegen alle standaard regels en wilde poëzie voor de verbeelding van het kind.

Kleine gedigten voor kinderen is zeker kenmerkend voor de literatuur uit de Verlichting. Het didactische thema voert de boventoon, er is aandacht voor de realtiteit, godsdienst, politiek en de natuur en de idealen van de Verlichting worden uitgedragen.

Verwerkingsopdracht Romantiek klas 5 - Max Havelaar

Max Havelaar van Mulatuli is representatief voor de romantiek

Voor mijn literatuurlijst heb ik Max Havelaar van Multatuli gelezen als stromingsboek voor de romantiek. Dit boek gaat over een man, Max Havelaar, die in Nederlands-Indië is als assistent-resident en daar tegen allerlei corrupte zaken aan loopt. Hij probeert hiertegen te vechten maar ondervindt veel weerstand. In deze opdracht zal ik vertellen waarom Max Havelaar representatief is voor de romantiek.

De romantiek is een literaire stroming die ontstond als reactie op de Verlichting. Als reactie op het eeuwige verstand en de rede, kwamen emotie, verbeelding en intuïtie nu centraal te staan. De wetenschap en de objectiviteit, die in de Verlichting nog zo belangrijk waren, worden nu als  koel en onverschillig ervaren. Er is veel aandacht voor natuur en ook komen er vaak mysterieuze en mystieke thema’s in voor. Vriendschap en liefde (gevoel) zijn het allerbelangrijkste en in de boeken is er veel aandacht voor het beschrijven van de karakters van de personages.

Het belangrijkste kenmerk van de romantiek is het gevoel. Dat komt heel erg terug in het boek. Max Havelaar is een echte romantiek-held: een gepassioneerde dromer met idealen die doet wat voor hem goed voelt, zonder al te veel over de gevolgen na te denken. Hij is ook een heel gevoelig mens, hij trekt zich de kleinste misstanden al heel erg aan en kan heel slecht tegen onrecht. Ook begrijpt hij heel goed hoe mensen in elkaar zitten en begrijpt hij anderen echt heel goed.  Ook voor de gevoelens van alle andere personages is veel aandacht, zoals de gevoelens van Tine voor haar man. Ook worden de karakters van de personages met heel veel zorg beschreven. Je volgt hun gevoelens en gedachtegangen en leert alle kleine feitjes van ze kennen.

‘’Maar zuinigheid viel Havelaar moeilijk. Hij voor zichzelf kon zich tot het strikt nodige

bepalen. Ja, zonder de minste inspanning kon hij binnen de grens daarvan blijven, doch waar anderen hulp behoefden, was hem het helpen, het geven, een ware hartstocht. Hijzelf zag dit zwak in, zag hoeveel onrecht hij deed en gevoelde dit onrecht nog levendiger, wanneer ook zijn Tine en Max te lijden hadden onder de gevolgen van zijn vrijgevigheid.’’

Max Havelaar is een breuk met het classisme. In het boek zitten meerdere raamvertellingen met wisselende vertellers en het boek heeft een interessante opbouw. Er is absoluut niet volgens classisistische regels gewerkt. Het boek is ook geschreven met als doel de wereld zijn ontevredenheid te laten blijken. Dit doel is ook een romantisch doel, hij wil echt een boodschap overbrengen. Het is een aanklacht tegen de burgelijke mentaliteit (kijk hoe Droogstoppel allerlei negatieve eigenschappen krijgt toebedeeld en verschrikkelijk vervelend is om over te lezen). Ook deze antiburgerlijke houding is kenmerkend voor de romantiek.

Natuur speelt ook een rol in het boek. Het verhaal speelt zich af in Nederlands-Indië en Multatuli heeft soms hele pagina’s nodig om de omgeving, de zandweggetjes en de hutjes te omschrijven.

Dit zijn allemaal argumenten waarom het boek kenmerkend is voor de romantiek, maar er zitten ook veel realistische kenmerken in (en dus ook een paar kenmerken die juist niet bij de romantiek horen). Multatuli beschrijft alle situaties zo realistisch mogelijk, waardoor de geloofwaardigheid, en dus de overtuiging van zijn gelijk, extra benadrukt worden. De tekst is absoluut niet zweverig. Er zitten wel heel veel gevoelens in, maar deze worden wel op een realistische manier bekeken en beschreven. Ook is vluchtgedrag een heel belangrijk kenmerk van de romantiek. Schrijvers uit de romantiek scheppen in hun boeken vaak een droomwereld en ontvluchten zo de problemen die in hun tijd spelen. In Max Havelaar wordt juist precies het omgekeerde gedaan: Havelaar ziet de problemen, maar in plaats ervoor weg te vluchten komt hij ze onder ogen en pakt hij ze met beide handen aan. Hij creërt juist een wereld die gebaseerd is op de werkelijkheid en komt met ‘oplossingen’.

Er zitten dus toch een paar hele duidelijke realistisch (niet-romantische) kenmerken in. Toch denk ik dat dit boek kenmerkend is voor de romantiek. Een boek is bijna nooit puur een stroming, literatuur is zelden echt zwart-wit. Toch is Max Havelaar een boek waarin wel een echte mix zit. Op grond van de kenmerken gevoel, karakter en de poëtische schrijfstijl zie ik het boek toch als een romantisch boek, hoewel ik het kan begrijpen dat sommige mensen het juist als realistisch zien.

Ik zou het boek niet zomaar aan iedereen aanraden. Ik lees best veel maar had toch vrij veel moeite met dit boek.  De passages van Droogstoppel maken het boek interessant, maar zijn lastig en simpelweg doodsaai om door te lezen. Ook is het boek dik, de taal lastig en de situatie soms een beetje een ver-van-mijn-bed-show. Voor iemand die een stromingsboek voor de romantiek moet lezen zou ik een ander boek aanraden, dat duidelijker romantisch is en minder realistische kenmerken bevat. Dat betekent niet dat ik Max Havelaar een slecht boek vind. Ik vond het interessant om te lezen, heb er veel van opgestoken en ik vind dat het een klassieker is die je gelezen moet hebben. Dus: wel een aanrader, maar alleen als je het niveau hebt en de tijd hebt om er voor te gaan zitten.

Verwerkingsopdracht leerjaar 4 - Leesverslag algemeen

Joe Speedboot – Tommy Wieringa

De Bezige Bij, Amsterdam, 2007, achtentwintigste druk

Aantal bladzijden: 317

Genre: ontwikkelingsroman

Samenvatting

Fransje Hermans is onder een trekker gekomen en ontwaakt na een tweehonderd dagen durende coma verlamd in het ziekenhuis. Hij kan niet meer praten en zit voor de rest van zijn leven in een rolstoel. Als hij uit zijn coma ontwaakt, heeft Joe Speedboot net zijn spectaculaire entree in het dorp gemaakt waarbij zijn vader helaas is overleden. Hij komt de boel eens even flink op stelten zetten en schut het ingedutte dorp en haar bewoners wakker. Joe verzamelt een groepje bewonderaars om zich heen: Christof, Engel en later ook Fransje. Fransje wil graag geschiedschrijver het dorp worden en schrijft daarom alle gebeurtenissen die zijn vrienden beleven op in enorme dagboeken. Dan maakt PJ, een beeldschoon Zuid-Afrikaans meisje, haar intrede in Lomark en alle jongens (inclusief Fransje) worden verliefd op haar. Joe bouwt een vliegtuig waarmee hij de moeder van PJ kan bespieden als ze naakt in de tuin zit. Joe’s eigen moeder heeft intussen een nieuw vriend, die Papa Afrika wordt genoemd. Papa Afrika bouwt een zeilboot en keert na de terwaterlating nooit meer terug. Christof, Engel, Joe en PJ gaan studeren, maar Fransje blijft achter om ‘papierbrikettenfabrikant’ te worden. Dit baantje stelt eigenlijk niets voor en is een smoes van zijn vader om Fransje bezig te houden. Als hij hier achter komt raakt hij zo gedesillusioneerd dat hij stopt met schrijven. Joe keert terug naar Lomark, en ook PJ komt vaker langs. Joe vat het idee op dat Fransje mee moet gaan doen met armworstelwedstrijden, als nieuwe manier om geld te verdienen. Het armworstelen blijkt een heus succes te zijn, totdat Fransje tegen zijn idool moet strijden en deze zijn arm breekt. Weer spat er een droom voor Fransje aan duigen, en er volgt nog een desillusie: Joe krijgt een relatie met PJ. Joe bouwt een shovel en doet mee met de Parijs-Dakar race. Als hij weg is, leest PJ Frans dagboeken van vroeger en hebben ze meerdere keren seks. Vele jaren later is Christof getrouwd met PJ (maar PJ heeft nog wel seks met Fransje) en heeft Joe uit racune en jaloezie het dorp verlaten. Het leven in Lomark gaat door, geïsoleerder dan ook onherstelbaar verandert door de fantasie van één jongen: Joe Speedboot.

Verwachtingen: mijn oma raadde dit boek aan mijn moeder aan en nadat mijn moeder het had gelezen, zei ze ook tegen mij dat het echt een aanrader was. Omdat zowel mijn moeder als oma heel veel lezen en ze dit blijkbaar allebei een goed boek vonden, was ik erg nieuwsgierig geworden en wilde ik het graag lezen.

Motieven en thema:

Thema: Desillusie. Fransje krijgt op zijn veertiende al een ongeloofelijk moeilijke opgave: leren leven met het feit dat hij nooit meer zal kunnen lopen en praten. In een keer worden bijna al zijn dromen weggenomen en ziet zijn leven er totaal anders uit. Hij wordt teleurgesteld als de anderen gaan studeren en hij eenzaam achterblijft, hij wordt teleurgesteld als blijkt dat al zijn harde werk als papierbrikketenmaker voor niets is geweest, het armworstelen eindigt niet zoals hij gehoopt had en ook krijgt hij nooit de relatie met PJ die hij eigenlijk wil. Ook Joe heeft toekomstverwachtingen die ijdele hoop blijken. Hij voltooit de Parijs-Dakar reis niet, krijgt PJ niet, is niet de ‘held van het dorp’ gebleven en blijkt toch heel erg naakt te zijn onder zijn zelfgekozen naampje. Ook Engel, de moeder van Joe en de schrijver Arthur Metz komen allemaal op hun eigen manier ‘bedrogen’ uit in het leven.

Motieven: vriendschap, heldendom, avontuur tegenover saaiheid/burgerlijkheid, verraad, bedrog, jaloezie, rivaliteit, tegen iemand opkijken.

Beoordeling:

Ik vind Wieringa’s schrijfstijl heel goed. Hij breidt prachtige lange zinnen met mooie woorden aan elkaar, die toch goed te volgen zijn.

‘’Verpletterd hang ik achterover in mijn stoel en ik weet dat er geen grens is aan wat ik voor haar zal doen. Haar ontrouw is voorspeld, ze heeft zich even natuurlijk vermenigvuldigd als luizen op een kinderhoofd, en ook alles wat ik over mezelf heb gedacht is waar, het is alleen een kwestie van tijd geweest voordat het tevoorschijn kwam. Deze wetenschap bevat een element van vrijheid; vermoedens zijn erger dan feiten.’’ (blz 290)

Ook vind ik dat hij met een paar woorden, die hij heel onopvallend in de tekst plaats, heel erg goed de sfeer op een bepaald moment kan aangeven.

‘’Hij zei weinig, niks eigenlijk. We gingen op een belangrijk moment in onze vriendschap af, dat zou eindigen met Joe die naar me zwaaide door het achterraam van de bus, en ik die mijn poot in de lucht stak en met een dikke krop naar huis reed in de overtuiging dat er een tijdperk ten einde was.’’ (blz 160)

Qua inhoud is het boek ook heel sterk. Door te doen alsof Fransje de hoofdpersoon is, krijg je de kans om ook als een bewonderaar naar Joe te kijken waardoor je zijn effect op andere mensen zelf ervaard. Dit was heel anders geweest als het boek vanuit Joe geschreven was, terwijl dit toch logischer was geweest omdat Joe eigenlijk de hoofdpersoon is. Ook de ruimte is heel goed gekozen: een geïsoleerd, saai en ouderwets dorpje dat wordt opgeschud door vreemde types en dat vervolgens weer verlaten wordt, maar waar hun invloed nog lange tijd gevoeld zal worden.

Eindoordeel: Joe Speedboot is een bijzonder boek, wat zeker het lezen waard is. Het heeft mijn verwachtingen niet helemaal waargemaakt, maar dat is meer omdat mijn verwachtingen té hoog waren dan omdat het boek niet goed is. Joe Speedboot is zeker een aanrader, omdat het een mooi geschreven boek is en er veel humor in zit.

Verwerkingsopdracht leerjaar 4 - Literatuur of lectuur

De Engelenmaker – Stefan Brijs

Atlas, Amsterdam, 2005

Aantal bladzijden: 429

Genre: psychologische roman

Samenvatting

Het boek is opgedeeld in drie delen: deel een speelt zich af in het ‘nu’, deel twee bestaat uit twee verschillende verhaallijnen uit de geschiedenis en deel drie gaat verder waar deel een gestopt is. In deel een arriveert Victor Hoppe in zijn geboortedorp Wolfheim.  Hij heeft een wieg bij zich met daarin een opmerkelijke drieling: ze hebben alle drie een enorme hazenlip, vuurrood haar en lijken exact op elkaar. De drie hebben de namen van de aartsengelen: Michael, Gabriël en Rafaël. Wolfheim is een traditioneel katholiek dorpje wiens inwoners erg wantrouwig zijn tegenover de dokter, maar dit verandert snel als de dokter een paar bewoners geneest. Ze blijven echter nieuwsgierig naar de drieling, die nooit buiten komt en aan een ernstige ziekte lijkt te lijden. Uiteindelijk wordt de gepensioneerde onderwijzeres Charlotte Maenhout uitgekozen als kinderjuf. Charlotte zorgt goed voor de kinderen maar ontdekt al snel dat er een heleboel dingen niet normaal zijn. De kinderen zien er veel ouder uit dan andere kinderen van hun leeftijd en worden op hun eerste al helemaal kaal. Ze ontdekt dat Hoppe medische experimenten op zijn zoontjes uitoefent en wil weg bij de kinderen. Op haar laatste dag is de dokter niet thuis, en vind ze bewijzen dat de dokter experimenteert en wetenschappelijke artikelen waarin het werk van Hoppe in verband wordt gebracht met fraude en chaos. Als ze ’s avonds ruzie maakt met de dokter valt ze van de trap en breekt ze haar nek. Hier begint deel twee, waarin twee verhaallijnen van belang zijn: de jeugd van dokter Hoppe en de tijd dat hij begint met kloonexperimenten. Deze twee verhaallijnen lopen in het boek door elkaar. Victor Hoppe wordt bij zijn geboorte vanwege zijn hazenlip verstoten door zijn moeder en beland in een katholiek gesticht. Hier geeft niemand om hem, tot de novice Marthe voor hem zorgt en ontdekt dat Victor helemaal niet debiel is en juist heel goed kan lezen en schrijven. Victor vertikt het echter om dit te doen waar andere mensen bij zijn, zodat Marthe niet gelooft wordt. Ze kan Victors vader echter wel overhalen om Victor uit het gesticht te halen. Victors moeder overlijdt heel snel en hij wordt op een internaat gezet waar hij een goede leerling blijkt te zijn en gymnasium gaat doen. In het internaat krijgt hij het besef dat God het Kwaad is: in naam van God is hijzelf immers opgesloten geweest in het gesticht. Jezus wordt de personificatie van het Goed voor hem. De dag dat hij zijn diploma heeft gehaald, pleegt zijn vader zelfmoord en Victor begint met een studie embryologie. In de tweede verhaallijn wordt vertelt over de experimenten die Hoppe uithaalt met het klonen van dieren en mensen. Hoppe lijkt eerst een genie en iedereen is vol lof: het is hem gelukt om een aantal muizen te klonen. Later slaat dit echter volledig om: Hoppes experimenten kunnen niet succesvol herhaald worden en zijn aantekeningen en bewijzen lijken niet te kloppen. Hij wordt beschuldigd van fraude, maar de dokter lijkt er zelf niet zoveel om te geven. Hij is intussen al bezig met de volgende stap, het klonen van mensen. Hij doet een proef bij twee lesbische vrouwen, maar dit mislukt. Als hij het later nog een keer probeert bij een van de lesbische vrouwen gebruikt hij zijn eigen genetische materiaal.  Op deze manier kan hij bewijzen dat hij gelijk heeft, omdat een kindje met een hazenlip wel een kloon van hem moet zijn. Het lukt en de drieling wordt geboren. Hoppe neemt ze mee. Hij licht Rex Cremer, zijn begeleider, in over deze experimenten en zo wordt Cremer medeplichtig. Deel drie sluit weer aan op deel een. Cremer gaat naar Wolfheim om het experiment onder ogen te zien. Hij ziet dat het verschrikkelijk slecht gaat met de kinderen en hoort dat mevrouw Maenhout (door het toedoen van Hoppe) overleden is, maar vlucht weg van de problemen. Hoppe denkt intussen te weten waar het fout is gegaan bij de drieling en wil een nieuw experiment starten waarin hij de fout kan bewerken. Als een doof jongetje uit Wolfheim overlijdt, snijdt Hoppe stiekem genetisch materiaal uit zijn lichaam en vraagt hij de ouders of ze een nieuw kindje willen dat heel erg op hun overleden jongen lijkt maar niet doof zal zijn. Zij gaan hiermee akkoord, maar het lukt de dokter maar niet om de eicellen te laten kiemen met het DNA van de jongen. Intussen is de lesbische draagmoeder van de drieling op zoek naar ‘haar’ kinderen, zij weet niet dat het klonen van Hoppe zijn. Als ze in Wolfheim aankomt denkt ze in ieder kind haar eigen kinderen te herkennen, waardoor de dorpsbewoners haar voor gek verslijten. Als ze het huis inkomt hoort ze dat Michael al dood is en ziet ze dat de andere twee op sterven liggen. Ze probeert hulp te zoeken door Rex Cremer te bellen maar de dorpsbewoners helpen haar niet, en als ze het huis weer in gaat zijn ook de andere twee kinderen gestorven. Ze wordt woedend op Hoppe, snijdt hem in zijn zij en wordt dan door hem vermoord. Hoppe brengt zijn eigen genetische materiaal in bij de moeder van het overleden jongetje. Rex Cremer is intussen naar Wolfheim gekomen en treft in het huis de drie kinderlijkjes en het lichaam van de vrouw aan. Omdat hij zich schuldig voelt en weet dat hij medeplichtig is, verbrand hij het huis om alle bewijzen te vernietigen. Diezelfde dag is er een bedevaart naar La Chapelle waar het hele dorp in meeloopt. Als ze bovenop de berg zijn, zien ze het lijk van Victor Hoppe dat aan het kruis hangt en dan naar beneden uitscheurt. De gemeenschap gelooft dat de vreemde vrouw de brand in het huis heeft aangestoken en dat zij Hoppe heeft gekruisigd, maar in werkelijkheid heeft Hoppe dit zelf gedaan omdat hij zichzelf als een moderne Jezus ziet. Het laatste hoofdstuk is een soort epiloog. Er wordt verteld dat de ouders van het dode jongetje een nieuw kindje hebben gekregen, met een hazenlip. Rex Cremer is de bewuste dag om het leven gekomen, omdat hij in een bouwput is gereden.

Literatuur of lectuur

De Engelenmaker is absoluut literatuur.  Het is een boek met een bijzonder thema, een hele goede schrijfstijl en een bizarre ontknoping. Orgineel is echt een woord dat dit boek beschrijft: het is in heel veel opzichten anders dan andere boeken. Wat ik bijvoorbeeld heel bijzonder vond was de alwetende verteller, die met een heel subtiel gevoel voor ironie de gedachten van alle personages weer kan geven. Er zitten heel veel verwijzingen naar de bijbel in het boek. Ik ben zelf niet gelovig opgevoed, waardoor ik er zelf niet alles uitgehaald had. Toen ik de uitwerkingen van het boek op internet las was ik echt verbaasd hoe diep de verwijzingen zijn. Het lijkt wel alsof Stefan Brijs over elke naam heeft nagedacht en dat er bijna niets zonder betekenis is. Het boek laat je zelf nadenken over sommige morele vraagstukken, zonder er zelf een duidelijk oordeel over te geven. Hoppe laat in het boek bijvoorbeeld een siamese tweeling doorleven zonder dit aan de moeder te vertellen, hij kloont muizen en mensen en is eigenlijk alleen medisch geïnteresseerd in zijn zoontjes. Hoe ver mag je voor de wetenschap gaan? Brijs geeft geen oordeel in zijn boek, maar door de sarcastische toon die heel het boek voortduurt krijg je een ongemakkelijk gevoel  en moet je wel nadenken over je eigen waarden. De ontzettend spannende ontknoping van het boek is bizar en ook wel enigszins luguber. Ik vind dat Brijs hier wel iets subtieler had kunnen zijn. Ook vind ik de epiloog, waarin je leest wat er met Rex Cremer en de ouders van het dode jongetje is gebeurt, een beetje zwak en eigenlijk overbodig. Je hebt net de climax van het slot gehad, en het was naar mijn idee spannender geweest als je zelf had moeten nadenken over de probelemen die Victor Hoppe achterliet. Dat is jammer, omdat het een zwak einde is dat je niet zo sterk bijblijft als het ‘echte’ einde. Al met al vind ik de Engelenmaker een absolute topper, bijzonder en enig in zijn soort en een echte aanrader.

Verwerkingsopdracht leerjaar 4 - Oordeelvorming

Het recht op terugkeer – Leon de Winter

De Bezige Bij, Amsterdam, vijfde druk, januari 2009

Aantal pagina’s: 458

Genre: literaire thriller/psychologische roman

Samenvatting:

Het recht op terugkeer vertelt het levensverhaal van Bram Mannheim. Het boek is in zes tijdlagen verdeelt die niet-chronologisch door elkaar heen staan.

Het boek begint in 2024 in Tel Aviv, een toekomststad die grote problemen met de Palestijnen heeft en waar iedereen in de gaten wordt gehouden. Bram heeft een bureau om vermiste kinderen op te sporen en is ook een vrijwillige ambulancebroeder.

Een flashback naar 2004, nog steeds in Tel Aviv: Bram is getrouwd met Rachel en heeft een zoontje, Bennie. Hij heeft een baan in Princeton aangeboden gekregen en hij besluit uiteindelijk om deze aan te nemen nadat hij en zijn gezin een overval en een zelfmoordaanslag overleefd hebben. Het verhaal maakt een tijdsprong naar 2008 waar het gezin in Princeton woont en een huis aan het verbouwen is. Bennie verdwijnt spoorloos, een gebeurtenis die centraal staat in het boek. Weer een tijdsprong: twee jaar later zwerft Bram rond in Santa Moncia. Hij  is helemaal gek geworden van de wanhoop en slaat helemaal door. Hij denkt allerlei verbanden en gebeurtenissen te ontdekken in getallen. Zijn vader, Hartog Mannheim, komt hem halen en neemt hem mee terug naar Tel Aviv.  Twee jaar later kan Bram aan niets anders denken daan de verdwijning van zijn zoontje. Hij is de hele tijd bezig met het mogele scenario en raakt er uiteindelijk van overtuigd dat de aanemer O’Connor, die een verleden als pedofiel lijkt te hebben, Bennie vermoord heeft. Als wraak vermoord hij O’Connor. Hij wordt niet veroordeeld voor deze moord. Twaalf jaar later zijn we weer terug in 2024, de tijd waarin het boek begon. Er is een aanslag gepleegd op een controlepost als Bram dienst heeft in de ambulance, waardoor hij te horen krijgt dat de aanslag is gepleegd door een jood. De Veiligheidsdienst komt erachter dat een collega van Hartog Mannheim waarschijnlijk uit jaloezie twee kleinzoons van zijn collega’s heeft ontvoerd en heeft opgeleid in Kazachstan om aanslagen te plegen. Zijn minnares/vriendin Eva zegt intussen zwanger te zijn en wil een visum om naar Rusland te gaan. Zes maanden later gaat Bram echter naar Kazachstan, waar hij doet alsof hij zich tot de islam heeft bekeerd en erachter komt dat zijn zoon inderdaad is opgeleid in een weeshuis om aanslagen te plegen en dat zijn nieuwe naam Thaqib is. Een jaar later, in 2025, heeft Bram Thaqib gevonden in Amsterdam. Thaqib bereid op dat moment een aanslag voor. Bram geeft de leden van de Geheime Dienst een signaal, waardoor ze Bennie kunnen oppakken. Bram gaat met Eva naar Rusland en hoopt dat Bennie gedeprogrameerd wordt en bij hem zal terugkeren.

Oordeelvorming:

Ik vind dat er mooie motieven en thema’s in het boek zitten. Het effect dat de vermissing van een kind op iemands eigen leven heeft, de strijd tussen de Israëliers en de Palestijnen en de keuze tussen wraak of vrede zijn allemaal onderwerpen die ik erg interessant vind. Toch vind ik dat Leon de Winter met name de strijd tussen de Israëliers en de Palestijnen veel beter had kunnen uitwerken. Het boek speelt zich voor een groot deel af in de toekomst, dus de schrijver had zijn eigen visie op hoe het probleem er in de toekomst uit zal zien heel erg goed kunnen laten zien. Ik vind dat hij dit maar heel zwak doet en er te weinig aandacht aan besteed. Het realiteitsgehalte van de inhoud vind ik het grootste minpunt aan dit boek. Er zitten ontzettend veel onlogische dingen in, zoals Eva die al na één keer seks weet dat ze zwanger is, een collega die een aanslag voorspelt, Brams collega die zonder al te veel speurwerk achter informatie komt die de Geheime Dienst niet had en de moord op O’Connor die er even tussendoor komt (en waar Bram nauwelijks iets van merkt, er komen geen schuldgevoelens bovendrijven en hij wordt niet veroordeeld omdat de VS ‘geen zin heeft in een rel’).  Ook is het toekomstelement slecht uitgewerkt. Er vliegen een soort helikopters over de stad en er zijn een paar nieuwe technlogische snufjes, maar je zou niet zeggen dat het verhaal in 2024 afspeelt. De opbouw van het verhaal is opzich leuk met de verschillende tijdlagen, maar Leon de Winter vertelt in een laag tempo wat het moeilijk maakt om er door heen te komen. Mijn favouriete stuk is het stuk dat Bram helemaal doorgeslagen is en gek van de getallen, omdat dit stuk het enige stuk is dat ik echt orgineel en vernieuwend vind. Al met al vind ik het een boek dat lastig door te lezen is en op sommige punten gewoon slordig afgewerkt is. Hoewel er soms verrassend goede stukjes tussen zitten is het grootste gedeelte simpelweg saai te noemen. Ik zou het niet aan iemand anders aanraden.