Verwerkingsopdracht Romantiek klas 5 - Max Havelaar

Max Havelaar van Mulatuli is representatief voor de romantiek

Voor mijn literatuurlijst heb ik Max Havelaar van Multatuli gelezen als stromingsboek voor de romantiek. Dit boek gaat over een man, Max Havelaar, die in Nederlands-Indië is als assistent-resident en daar tegen allerlei corrupte zaken aan loopt. Hij probeert hiertegen te vechten maar ondervindt veel weerstand. In deze opdracht zal ik vertellen waarom Max Havelaar representatief is voor de romantiek.

De romantiek is een literaire stroming die ontstond als reactie op de Verlichting. Als reactie op het eeuwige verstand en de rede, kwamen emotie, verbeelding en intuïtie nu centraal te staan. De wetenschap en de objectiviteit, die in de Verlichting nog zo belangrijk waren, worden nu als  koel en onverschillig ervaren. Er is veel aandacht voor natuur en ook komen er vaak mysterieuze en mystieke thema’s in voor. Vriendschap en liefde (gevoel) zijn het allerbelangrijkste en in de boeken is er veel aandacht voor het beschrijven van de karakters van de personages.

Het belangrijkste kenmerk van de romantiek is het gevoel. Dat komt heel erg terug in het boek. Max Havelaar is een echte romantiek-held: een gepassioneerde dromer met idealen die doet wat voor hem goed voelt, zonder al te veel over de gevolgen na te denken. Hij is ook een heel gevoelig mens, hij trekt zich de kleinste misstanden al heel erg aan en kan heel slecht tegen onrecht. Ook begrijpt hij heel goed hoe mensen in elkaar zitten en begrijpt hij anderen echt heel goed.  Ook voor de gevoelens van alle andere personages is veel aandacht, zoals de gevoelens van Tine voor haar man. Ook worden de karakters van de personages met heel veel zorg beschreven. Je volgt hun gevoelens en gedachtegangen en leert alle kleine feitjes van ze kennen.

‘’Maar zuinigheid viel Havelaar moeilijk. Hij voor zichzelf kon zich tot het strikt nodige

bepalen. Ja, zonder de minste inspanning kon hij binnen de grens daarvan blijven, doch waar anderen hulp behoefden, was hem het helpen, het geven, een ware hartstocht. Hijzelf zag dit zwak in, zag hoeveel onrecht hij deed en gevoelde dit onrecht nog levendiger, wanneer ook zijn Tine en Max te lijden hadden onder de gevolgen van zijn vrijgevigheid.’’

Max Havelaar is een breuk met het classisme. In het boek zitten meerdere raamvertellingen met wisselende vertellers en het boek heeft een interessante opbouw. Er is absoluut niet volgens classisistische regels gewerkt. Het boek is ook geschreven met als doel de wereld zijn ontevredenheid te laten blijken. Dit doel is ook een romantisch doel, hij wil echt een boodschap overbrengen. Het is een aanklacht tegen de burgelijke mentaliteit (kijk hoe Droogstoppel allerlei negatieve eigenschappen krijgt toebedeeld en verschrikkelijk vervelend is om over te lezen). Ook deze antiburgerlijke houding is kenmerkend voor de romantiek.

Natuur speelt ook een rol in het boek. Het verhaal speelt zich af in Nederlands-Indië en Multatuli heeft soms hele pagina’s nodig om de omgeving, de zandweggetjes en de hutjes te omschrijven.

Dit zijn allemaal argumenten waarom het boek kenmerkend is voor de romantiek, maar er zitten ook veel realistische kenmerken in (en dus ook een paar kenmerken die juist niet bij de romantiek horen). Multatuli beschrijft alle situaties zo realistisch mogelijk, waardoor de geloofwaardigheid, en dus de overtuiging van zijn gelijk, extra benadrukt worden. De tekst is absoluut niet zweverig. Er zitten wel heel veel gevoelens in, maar deze worden wel op een realistische manier bekeken en beschreven. Ook is vluchtgedrag een heel belangrijk kenmerk van de romantiek. Schrijvers uit de romantiek scheppen in hun boeken vaak een droomwereld en ontvluchten zo de problemen die in hun tijd spelen. In Max Havelaar wordt juist precies het omgekeerde gedaan: Havelaar ziet de problemen, maar in plaats ervoor weg te vluchten komt hij ze onder ogen en pakt hij ze met beide handen aan. Hij creërt juist een wereld die gebaseerd is op de werkelijkheid en komt met ‘oplossingen’.

Er zitten dus toch een paar hele duidelijke realistisch (niet-romantische) kenmerken in. Toch denk ik dat dit boek kenmerkend is voor de romantiek. Een boek is bijna nooit puur een stroming, literatuur is zelden echt zwart-wit. Toch is Max Havelaar een boek waarin wel een echte mix zit. Op grond van de kenmerken gevoel, karakter en de poëtische schrijfstijl zie ik het boek toch als een romantisch boek, hoewel ik het kan begrijpen dat sommige mensen het juist als realistisch zien.

Ik zou het boek niet zomaar aan iedereen aanraden. Ik lees best veel maar had toch vrij veel moeite met dit boek.  De passages van Droogstoppel maken het boek interessant, maar zijn lastig en simpelweg doodsaai om door te lezen. Ook is het boek dik, de taal lastig en de situatie soms een beetje een ver-van-mijn-bed-show. Voor iemand die een stromingsboek voor de romantiek moet lezen zou ik een ander boek aanraden, dat duidelijker romantisch is en minder realistische kenmerken bevat. Dat betekent niet dat ik Max Havelaar een slecht boek vind. Ik vond het interessant om te lezen, heb er veel van opgestoken en ik vind dat het een klassieker is die je gelezen moet hebben. Dus: wel een aanrader, maar alleen als je het niveau hebt en de tijd hebt om er voor te gaan zitten.