Harry Mulisch – De ontdekking van de hemel
De Bezige Bij, Amsterdam, 2001, 32e druk
Aantal pagina’s: 901
Genre: totaalroman, filosofische roman, psychologische roman
Samenvatting:
In de proloog vertelt ‘iemand’ aan ‘iemand anders’ hoe hij in opdracht
van 'de Chef' het testimonium naar de hemel heeft teruggebracht. Het boek is
als het ware zijn vertelling van deze prestatie.
Onno Quist krijgt een lift van Max Delius. Er ontwikkelt zich een
buitengewone vriendschap tussen de twee, ze kunnen met elkaar praten zoals ze
met niemand anders kunnen praten. Op een dag ontmoet Max de celliste Ada in een
boekenwinkel, met wie hij een relatie krijgt. Max en Onno besluiten op
onderzoek te gaan naar Max’ vader, een geëxecuteerde oorlogsmisdadiger die Max
nauwelijks heeft gekend. Als Onno Max komt ophalen om naar het Rijksinstituut
te gaan, laat Max Ada in de steek (hij vertelt haar niet wat hij gaat doen) en
Ada verlaat hem hierom. Omdat Max niet vind wat hij zocht in het instituut,
besluit hij de zomervakantie te gebruiken om zijn geschiedenis te zoeken en
naar Polen te gaan. Terwijl hij Auschwitz bezoekt, krijgen Onno en Ada een
relatie. Als ze met zijn drieën in Cuba zijn, heeft Ada eerst seks met Max en
daarna met Onno. Een paar maande later blijkt ze zwanger te zijn (terwijl ze de
pil gewoon geslikt heeft), maar zij en Max weten dus niet wie de vader is. Onno
weet van niets en Ada en Max besluiten om hem niets te vertellen. Als ze met
zijn drieën in Dwingeloo zijn, krijgen ze een telefoontje dat Adas vader een
hartinfarct heeft gehad. Ze rijden naar het ziekenhuis, maar er waait een boom
op de auto waardoor Ada buiten bewustzijn raakt. In het ziekenhuis blijkt er
niets mis te zijn met de baby, maar Ada wordt maar niet wakker. Max’ gaat naar
Adas moeder Sophia toe om haar het nieuws te vertellen. Adas vader blijkt
overleden, en als Max ’s avonds blijft slapen heeft hij seks met haar. Er ontstaat
een vreemd ritueel tussen hen: overdag zijn ze afstandelijk en zakelijk tegen
elkaar, maar ’s nachts slapen ze samen. Ada blijkt intussen in een irreversibel
coma te verkeren en zal niet meer wakker worden, haar kind zal via een
keizersnede gehaald moeten worden. Onno kan en wil niet alleen voor het kind
zorgen, waarop Max aanbied om het kind samen met Sophia op te voeden. Onno weet
niets van hun ‘relatie’, maar ondanks het feit dat de constructie wat vreemd is
wordt besloten dat het zo dan maar moet. Het kind wordt geboren en krijgt de
naam Quinten. Quinten groeit op bij Max en Sophia op kasteel Groot Rechteren.
Alle bewoners zijn erg cultureel en hoogopgeleid en Quinten leert van allemaal
ontzettend veel. Onno komt zijn zoon soms opzoeken, maar denkt steeds minder
aan hem en Ada en krijgt ook weer een nieuwe relatie. Quinten is erg
intelligent, beeldschoon en is zowel erg nieuwsgierig als afstandelijk. Als
Quinten op een dag Ada bezoekt, krijgt hij ’s nachts voor het eerst een droom
over ‘de Burcht’, een droom die hij later opnieuw en opnieuw krijgt. Onno
krijgt twee keer op een dag ontzettend slecht nieuws: hij kan geen rol meer
spelen in de politiek en zijn vriendin Helga wordt vermoord. Hij verbrand alle schepen achter zich en
laat alleen een brief achter voor Max, Sophia en Quinten waarin hij zegt dat ze
hem niet kunnen vinden. Onno verdwijnt
in het niets en Quinten hoort vier jaar lang niets van hem. Ook de gelukkige
tijden op het kasteel zijn over: de oude eigenaar sterft, er komt een
verschrikkelijke nieuwe eigenaar voor in de plaats en veel aardige bewoners
vertrekken. Ada takelt heel snel af en Max wordt getroffen door een meteoriet.
Hierop besluit de dan zeventienjarige Quinten op zoek te gaan naar zijn vader.
Hij gaat naar Italië, waar hij zijn vader na drie weken in Rome in het Pantheon
vind. Ze trekken samen door de stad en Quinten interesseert zich heel erg voor
het ‘Heilige der Heiligen’, omdat hij ervan overtuigd is dat de ark des
verbonds zich hierbinnen bevind en hij het gevoel heeft dat het met zijn
Burchtdroom te maken heeft. Hoewel Onno dit absoluut onzin vind kan hij Quinten
niet meer tegenhouden. Quinten bereid een inbraak voor om de twee stenen met de
tien geboden uit het Heilige der Heiligen te stelen. Deze inbraak lukt en ze nemen
de twee stenen mee (hoewel Onno niet gelooft dat het ‘de wet’ is) en ze
vluchten uit Italië. Quinten voelt aan dat hij zich door het toeval moet laten
leiden en ze komen in Tel Aviv terecht. In Jeruzalem wordt Quinten als hij
alleen is als het ware opgezogen door een visioen. Hij brengt de stenen tafelen
en brengt ze naar de Gouden Poort. Als Onno even later aan de deur van Quintens
kamer klopt, zijn Quinten en de stenen tafelen op onmogelijke wijze verdwenen.
Hij belt Sophia in paniek op en zij vertelt hem dat Ada op precies hetzelfde
tijdstip is gecremeerd.
Verwerkingsopdracht: Stroming
Ik denk dat De ontdekking van de Hemel tot het
magisch realisme behoort
Het hele boek
heeft een metafysisch, bovennatuurlijk karakter. Dat zijn veruit de
belangrijkste thema’s in dit boek: God, godsdienst, verhouding van de mensen
tot God, macht afnemen van god door kennis en geloven. Het magisch realisme
gaat uit van twee zijden: de nuchtere, rationele realiteit en de irrationele
droom. Het magisch realisme zit zelf tussen deze twee zijden in: op het moment
dat ze samenkomen en het bovennatuurlijke opeens even zichtbaar wordt. Dat komt
letterlijk terug in dit boek: ik zie Quinten als een metafysische aardbewoner,
een schakel tussen de realiteit en het bovennatuurlijke. Hij leeft wel in de
realiteit, maar toch is het voor iedereen duidelijk dat hij ‘anders’ is. Zijn
irrationele droom (letterlijk de droom van de Burcht) geeft hem in wat hij moet
doen, zonder dat hij dit zelf rationeel kan of wil verklaren. In het magisch
realisme wordt geschreven in een koele, nuchtere taal (het is een onderstroming
van de Nieuwe Zakelijkheid) over de droom. Door het realistisch maken van het
irrationele, wordt de tekst geloofwaardig wat het magisch effect versterkt,
omdat je het echt kan geloven.
Maar als hij over de drempel stapt, grijpt
wederom een verandering plaats. Geschrokken blijft hij staan. Edgar naast zijn
oor, de leerachtige klauwen met de harde nagels op zijn vel. De steenmassa’s om
hem heen zijn bezig hun substantie te verliezen: het is of zij van hout worden…
(pagina 887)
Ook gaat het
magisch realisme uit van een verborgen samenhang: niets gebeurt zonder reden. Al
lijkt alles in de werkelijkheid er toevallig aan toe te gaan, eigenlijk zit er
een ‘verklaring’ achter. Toeval bestaat niet en alles heeft een diepere
betekenis: de geschiedenis is een wetmatig proces.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten