Leesverslag algemeen klas 5 - Het Schervengericht

Het Schervengericht – A.F.Th. van der Heijden

Querido, Amsterdam 2007, tweede druk

Onderdeel van romanreeks Homo duplex

Samenvatting

Een beroemde regisseur wordt veroordeeld tot een aantal maanden in de cel. Hij heeft sex heeft gehad met een meisje van 13 en moet nu naar de Californische gevangenis Choreo voor psychologish onderzoek.  Voor zijn eigen veiligheid krijgt hij een andere identiteit: zijn naam is nu Remo Woodhouse, hij draagt een opvallende bril en hij draagt een baard. In Choreo maakt Remo vrijwillig schoon samen met een medegevangene, Scott Maddox. Scott’s gezicht is onherkenbaar omdat gevangenen  in een vorige gevangenis hem in brand hebben gestoken en zijn gezicht daarom helemaal ingezwachteld is. Remo en Scott raken aan de praat en langzaam komt Remo erachter dat ook Scott onder een valse identiteit verblijft. Scott blijkt Charlie te zijn: de leider van de sekte die zeven jaar eerder Remo’s vrouw en beste vrienden op gruwelijke wijze heeft vermoord. Scott en Remo krijgen de kans om lang en vaak te discussiëren. Er is geen berouw en geen vergiffenis. De regisseur gaat met zijn aanklacht tot op het bot, maar de ander blijft vasthouden aan de duistere, politieke idealen die hem tot zijn daad hebben gedreven. Zowel de misstappen van Remo als de misdaden van Scott worden ontleed. Het is geen toeval dat moordenaar en echtgenoot van het slachtoffer samen in de cel terecht zijn gekomen. Spiros Agraphiotis, bewaker in Choreo, heeft alles geënsceneerd.

Thematiek

Motieven:

Klassieke oudheid: Er zitten veel verwijzingen in naar de Griekse mythologie. Om te beginnen: de titel van het boek is ‘Het schervengericht’. Een schervengericht (ostracisme) was een stemprocedure bij de Grieken om machtige leiders die te machtig werden voor tien jaar te verbannen. De burgers konden op een gebroken stuk aardewerk (scherf) een naam schrijven en als deze naam vaak genoemd werd kon deze persoon voor 10 jaar verbannen worden. Remo denkt dat hij door niemand overtroffen kon worden, dat hij té goed en dat hij daarom bestemd is om verbannen te worden. Hij wordt later ook letterlijk verbannen uit de Verenigde Staten.

‘Wat heeft hij misdaan om uit zijn eigen land uitgegooid te worden?’ ‘Goed zijn in z’n vak.’ ‘Hoe kan dat nou een misdaad zijn?’ ‘Hij was té goed’ ‘Hoe kan een mens té goed zijn?’ ‘Hij bedierf de competitie.’ (pagina 416)

Het hele verhaal is eigenlijk geschreven als een tragedie zoals we die uit de klassieke oudheid kennen. Het hoofdstuk De eenzaamste twintig minuten uit de geschiedenis van de mensheid zou je kunnen zien als een soort bodeverhaal. In dit hoofdstuk ‘beleeft’ Remo de laatste twintig minuten van zijn ongeboren zoon in de buik van zijn al overleden moeder. Het bodeverhaal, een typisch element in de klassieke tragedie, vertelt een verhaal dat op een andere plaats en op een ander tijdstip is gebeurt. Deze gebeurtenis is vaak te heftig of te gruwelijk om te laten zien maar wel zeer belangrijk voor het verhaal. Verder wordt er vaak verwezen naar goden of naar mythen.

‘Buiten hing de winterschemering, maar hier was het dag, nee, meer dan dag.’

(p. 1047) Dit is precies het omgekeerde van wat Plinius heeft geschreven over de uitbarsting van de Vesuvius: ‘Buiten was het nacht, nee, meer dan nacht.’

Ook bewaker Spiros Agraphiotis zou je als een soort god kunnen zien. Hij is Grieks, lijkt het eeuwige leven te hebben en vervlecht alle gebeurtenissen met elkaar om het bestaan van de mensen om te vormen naar een Griekse tragedie. Hij is onopvallend en lijkt heel veel verschillende gedaantes aan te kunnen nemen. Remo is arrogant, lijkt zichzelf beter dan iedereen te vinden en heeft hiermee de goden de beledigd.

Muziek: Agraphiotis inspireert the Beatles tot het schrijven van de muziek die Charlie op het idee brengt om Hurly Burly te starten. Charlie zelf is ook muzikant.

‘’Niet alleen in hun teksten beluisterde hij allerlei geheime boodschappen, ook in elke maat van de muziek, ook in elke maat van de muziek, iedere tempowisseling, alles. Het zit hem niet in wat er op het eerste gehoor te beluisteren valt… nee, het bevindt zich volgens Charlie behind the scenes’’ (pagina 461)

The Egg Man: The egg man is een man die van alles en nog wat verkoopt in Amsterdam in het hippie-tijdperk. Hij is de schakel tussen Spiros Agraphiotis en Charlie. Hij verkoopt Charlie een bootleg met een nummer van de Beatles dat hij gekregen heeft van Agraphiotis. Door dit nummer wordt Charlie geïnspireerd om zijn heilige oorlog te starten. Later gaat The Egg Man zich specialiseren in eieren die bijzondere dingen kunnen. Hij ontwerpt een ei dat een geluid maakt om een vrouwtjesadelaar mee te lokken. De baas van Agraphiotis in Choreo heeft zo’n ei en zo is er weer een connectie die niet bepaald voor de hand ligt.

Mona Lisa: Charlie heeft een tekening van de Mona Lisa in zijn cel hangen en er hangt een kopie bij kennissen van Spiros. Charlie zegt dat hij de alwetende glimlach ontraatseld heeft. Hij denkt dat Da Vinci net als hij het geheim van het leven heeft doorgrond: men moet niet bang zijn voor de dood, maar voor het niet bestaan dat we voor de geboorte ‘zijn’.

Thema:

Het verschil en de overeenkomsten tussen ‘goed’ en ‘kwaad’.

Personen

Remo Woodehouse (pseudoniem, echte naam wordt niet genoemd in het boek maar vermoedelijk gebaseerd op echt bestaande Roman Polanski)

Remo heeft hele erge dingen meegemaakt in zijn leven. Hij heeft de Tweede Wereldoorlog (als Jood) meegemaakt en zijn vrouw, ongeboren kind en beste vrienden zijn vermoord. Remo vlucht altijd voor zijn problemen weg, hij is niet bij de rechtzaak van zijn vrouw en wil de kranten niet lezen. Hij lijkt door te gaan met leven maar is intussen diep ongelukkig. Hij zoekt zijn toevlucht in jonge meisjes en drank en is voor het eerst echt weer gelukkig als hij sex heeft gehad met de 13-jarige Wendy, maar hierdoor wordt hij juist helemaal kapot gemaakt door de media en veroordeeld tot de gevangenis. In de gevangenis komt Remo zichzelf keer op keer tegen en kan hij niet meer weglopen voor zijn problemen. Hij wordt geconfronteerd met de moordenaar van zijn vrouw maar ook met zijn eigen gedrag en misstappen. In de isoleercel, waar hij letterlijk opgesloten is met zichzelf en zijn eigen problemen, staat hij zichzelf eindelijk toe de gebeurtenissen onder ogen te zien en voelt hij het verdriet pas echt. Omdat Remo zo duidelijk vlucht voor zijn problemen denk ik dat dit boek tot de romantiek behoord.

Charlie Manson lijkt het verschil tussen goed en kwaad niet te snappen. Remo beschuldigd hem maar Charlie blijft volhouden dat zijn daad is voortgekomen uit een prachtig ideaal. Charlie gaat niet op een bepaald manier om met zijn problemen, want Charlie heeft (vind hij zelf) geen problemen. Hij heeft absoluut geen spijt van zijn daden.

Ruimte

Ruimte speelt een hele belangrijke rol in Het Schervengericht. Om te beginnen: de gevangenis. In de gevangenis zit Remo opgesloten: hij kan niet vluchten en moet zijn herinneringen wel onder ogen zien, terugkijken naar vroeger en zijn herinneringen ordenen. Remo heeft zijn problemen altijd ontvlucht maar in de gevangenis is er letterlijk geen uitweg. In de isoleercel komt dit thema helemaal terug: daar zit hij met alleen zichzelf en zijn herinneringen en verwerkt hij de chaos in zijn gedachten.

Remo zwerft ook altijd van zijn problemen weg: hij komt eerst naar Amerika om zijn familie te ontvluchten, daarna gaat het mis in Amerika en vlucht hij ook daar weg. Je ziet dan eigenlijk ook dat hij niets geleerd heeft: hij vlucht weer weg en in Parijs zoent hij weer een minderjarig meisje.

Mening
Ce qui embellit le désert, dit le petit prince, c’est qu’il cache un puits quelque part (Antoine de Saint-Exupéry, Le Petit Prince)

Alles heeft een diepere betekenis.

Alles maar dan ook echt alles in dit boek hangt met elkaar samen, zelfs de meest onlogische dingen (The Egg Man). Daarbij staat alles door elkaar, maar dit heeft weer te maken met het thema ordenen van herinneringen en het terugkijken naar vroeger. Je wordt ongeloofelijk nieuwsgierig en wil heel graag verder lezen omdat er zoveel informatie wordt achtergehouden. Het boek boeide me ontzettend. Je wil alle vieze details over de misdaad weten en wordt dan gelijk geconfronteerd met het feit dat je zo sensatiebelust bent en dat het verschil tussen goed en kwaad eigenlijk heel erg klein is. De dialogen tussen Remo en Scott zijn heel erg interessant om te lezen. Ik denk dat de bedoeling van de schrijver is om het kleine verschil tussen goed en kwaad te laten zien, en ik denk dat dit hem erg goed gelukt is omdat het nog lang in mijn hoofd is blijven dwalen. Maar ik vind het heel lastig om dat te zeggen omdat het Schervengericht een lastig boek is met heel veel verborgen en samenhangende elementen die ik waarschijnlijk lang niet allemaal gezien heb. Daarbij is dit boek ook nog onderdeel van een reeks waarvan ik niet alle boeken gelezen heb. De auteur lijkt de liefde van Remo voor minderjarige meisjes op sommige momenten een beetje goed te praten. Wendy lijkt het allemaal te willen maar uiteindelijk wordt Remo veroordeeld, volgens Remo zelf (en de auteur?) omdat Wendy’s moeder hem gebruikt heeft. Ik vind dat de auteur hier iets te makkelijk in is. Het verhaal in heel realistisch, het is zelfs op een ware gebeurtenis gebaseerd en alles zou ook in het echt kunnen gebeuren. Ik vind zeker dat er orginele ideeën in het boek staan. Mijn oom is hippie geweest en ik hoor altijd de mooiste verhalen van hem, maar dit boek laat ook wel zien dat er duistere kanten waren. Daarbij had ik nog nooit van Charles Manson en the Circle gehoord. De schrijfstijl is heel erg prettig, hele mooi zinnen die gelukkig niet te lang zijn en de dialogen zijn heel erg leuk om te lezen. Het boek is wel heel erg dik en dat is af en toe wel vervelend met lezen. Om te beginnen is het boek gewoon niet prettig om vast te houden omdat het zo groot is en zeker in het begin moet je wel de moed erin houden om het uit te lezen. Toch vond ik het Schervengericht een heel erg mooi en bijzonder boek en zou ik het aanraden om te lezen.