Leesverslag algemeen klas 5 - Het lichaam van Clara

Het lichaam van Clara - Jan Siebelink 
De Bezige Bij, eerste druk september 2010 
aantal pagina's: 334 
genre: psychologische roman

Het lichaam van Clara beschrijft het leven van Clara Hofstede, een zeer mooie vrouw van tweeënzestig. Clara is enig kind uit een slecht huwelijk. Haar vader, leraar op een middelbare school, trekt zich vaak op zijn kamer terug. Haar moeder, huisvrouw, heeft vaak weinig energie en is heel zwak. Er is een hoop stilte in huis maar ook een hoop ruzie. Clara trekt zich het geluk (of het ontbreken daarvan) van haar ouders erg aan en voelt zichzelf verantwoordelijk voor het dichter bij elkaar brengen van haar ouders. Door deze thuissituatie heeft Clara al als klein kind last van dwangneuroses. Steeds terugkomende neuroses zijn het gecontroleerd met haar vingers tikken, gedurende bepaalde tijd gedachteloos moeten zijn en obsessief bidden (o.a. om boetedoening voor zichzelf, wat zich later uit in de behoefte zichzelf te snijden). Het snijden begint vanaf de dag dat haar eerste liefde begraven wordt. Gedurende de tijd snijdt ze meer of minder, maar de drang om zichzelf pijn te doen komt voor in iedere periode van haar leven. Op school wordt Clara intussen niet meer geaccepteerd, omdat ze het (op ‘bevel’ van haar moeder) heeft uitgemaakt met Jonathan, vlak voordat hij aan leukemie overleed. Na de begrafenis van haar vriend overlijdt ook haar moeder en Clara ontspoort. Ze gaat naar een andere school, het Spinozalyceum. Clara wordt de hoer van de school. Behalve jongens weet ze ook de Antilliaanse gymleraar te verleiden. Ze krijgen ze een seksuele relatie, die extreme vormen aanneemt. Zo gaat ze onder zijn toezicht in een seksclub werken. Dan heeft ze er genoeg van, stopt ermee en laat ook de leraar zitten. Hier zie je dat Clara, die ontzettend weinig zelfvertrouwen heeft, toch steeds ‘de baas’ is in de liefde. Na een tijdje sterft ook ‘oom’ Arie, een vriend van de familie. Op zijn begrafenis wordt duidelijk dat Clara’s vader verliefd is op Annet, de weduwe van Arie, en dat hij hoopt dat ze met elkaar verder kunnen gaan. Annet wil dit echter niet en nadat Clara’s vader Annet met een andere man ziet, hangt hij zichzelf op. Clara studeert op het moment dat haar vader zelfmoord pleegt Spaans in Leiden. Wanneer ze zich in het openbaar heeft gesneden, gaat ze in therapie. Dat duurt ongeveer drie jaar, bij ene Charlotte die haar probeert duidelijk te maken waarom ze zichzelf pijn wil doen maar die niet tot Clara door kan dringen. Daarna studeert ze verder en blijkt ze een van de beste studentes. Ze krijgt er zelfvertrouwen door en ontmoet op een terras de 15-jaar oudere Edwin van Hoogstraten. Ze trouwen en vertrekken naar Venezuela, waar Clara een belangrijke rol krijgt in de Holland Club. Ze wordt ook zwanger en krijgt een dochtertje, Aukje. Ook haar huwelijk is niet gelukkig. Clara pakt haar dwangneurose om obsessief te bidden weer op en stort zich obsessief op de Holland Club. Op een avond is er een feestje in de club, waar ze in aanraking komt met een leuke jongeman, Stefan. Onder het oog van Edwin verleidt ze hem. De volgende morgen gaat Edwin met Aukje naar de grote stad Caracas. Als hij thuiskomt is hij Aukje kwijtgeraakt: ze is spoorloos verdwenen. Op haar tweeëndertigste scheidt ze van Edwin en gaat ze terug naar Nederland. Hij schrijft haar nog één maal, maar verder hebben ze geen contact meer. Hier volgen ongeveer dertig jaar die niet in het boek beschreven worden. Clara komt in het ‘heden’ de schrijver Oscar Sprenger tegen, als ze net te horen heeft gekregen dat ze haar hondje moet laten inslapen. De schrijver vraagt haar een foto te nemen voor het huis van Couperus. Hij reageert erg verrast bij het horen van haar naam, omdat hij bijna klaar is met een nieuw boek dat Clara heet. Clara bewondert de schrijver ontzettend en raakt lichtelijk geobsedeerd door hem. Ze gaat naar de boekprestatie op het Noordeinde en neemt het woord, waarbij ze zegt dat het háár leven is dat Oscar in Clara heeft beschreven. Oscar ontkent het niet heel stellig en voelt zich ongemakkelijk tijdens de presentatie. Hij nodigt Clara uit voor een nieuwe afspraak in restaurant ‘t Goude Hooft om vijf uur ’s middags. Clara komt veel te vroeg voor deze afspraak omdat ze niet langer kan wachten. Ze wacht zeer lang op Oscar en heeft vele waanbeelden waarin ze hem ziet verschijnen. Maar Oscar Sprenger komt helemaal niet opdagen. Dan valt haar make-upspiegel op de grond en grijpt ze in de glassplinters. Er wordt een arts bij haar geroepen en die laat haar naar het ziekenhuis brengen.

 Als ze weer thuiskomt heeft Clara een nieuwe dwangneurose ontdekt om boete te doen: ze veegt de straat op een obsessieve manier, om de onbeantwoorde liefde van Oscar vergeten. Ze ontwikkelt steeds verdere fantasieën over Oscar Sprenger. Ook heeft ze plannen hem weer te benaderen. Ze leest op posters dat hij een lezing zal geven in een school en ze schrijft een briefje aan hem dat ze met een punaise op zijn lessenaar prikt. Ze hoort echter niets meer van hem. De schrijver/verteller heeft haar blijkbaar losgelaten. Ze sterft alleen in haar huis.

Ik ben dit boek gaan lezen omdat we het thuis hadden liggen en de voorkant me heel erg aansprak. Ik vind dat Siebelink heel erg mooi schrijft en  heb ook veel van zijn werk gelezen. Ik had daarom ook vrij hoge verwachtingen van dit boek.

Motieven:

- naturalisme:  Couperus, Den Haag, Clara Hofstede (Hofstad)

- boetedoening, lijden, godsdienst, schuldgevoelens

- automutilatie, dwangneuroses, ongeremde seksualiteit

- eenzaamheid, de dood, leegte

Thema:  het omgaan met de eenzaamheid van het leven

Beoordeling:
Ik houd heel erg van de schrijfstijl van Jan Siebelink. Het is een combinatie van proza en poëzie die me ontzettend aanspreekt. Ik vind het heel vervelend lezen als er teveel poëzie in een boek zit, waardoor je het eigenlijke verhaal niet meer kan begrijpen. Toch is dit boek zeker niet simpel of plat. Er zit een eenvoud in de schrijfstijl die me heel erg raakt.

De mensen bewegen, praten, weten waarheen ze gaan. Ik weet het niet. Ik mis iets. Iets waardoor ik mij uitgestoten voel (pagina 171)

Vertelperspectief
Het boek is opgedeeld in drie delen, die zelf zijn opgesplitst in hoofdstukken. Elk deel begint met een gecursiveerd deel, een vertelling van een onbekende ik-persoon. De samenvatting van het verhaal zoals hierboven beschreven staat in chronologische volgorde. In werkelijkheid zijn alle verhalen ongelooflijk vaak door elkaar gehusseld. Dit wordt gedaan door middel van flashbacks, stukken uit het ‘boek’ dat ze probeert te schrijven en heel af en toe door wisselingen van verteller. Clara is de personale vertelster die we van binnen volgen en ze vertelt in de hij/zij stijl. Er zijn echter ook passages die doen denken aan een verteller die boven het verhaal zweeft én er is de ik-persoon op het begin van ieder deel.

Tijd
Er wordt nauwelijks een tijd of datum genoemd en al helemaal nergens een jaartal en er zijn ook bijna geen gegevens waaruit je deze af zou kunnen leiden. Waarschijnlijk speelt het verhaal zich wel in 21 eeuw af,  omdat er moderne aspecten in voorkomen (er wordt betaal met euro’s, mobiele telefoons, auto, metro enzovoort). De roman is zo tijdloos mogelijk gemaakt, hierin zie je het motief Couperus ook weer terug (Couperus schreef Eline Vere) 

Eindoordeel

Ik vind Het lichaam van Clara een erg mooi boek.  Het motief automutilatie is erg actueel en daardoor ook al een beetje saai, maar ik wist erg weinig over dwangneuroses en deze combinatie vond ik wel verfrissend. Ik heb vrij veel van Siebelink gelezen en ook in dit boek komen wéér de onderwerpen voor die je in bijna al zijn boeken ziet, o.a. geloof , school en opvoeding. Dat vind ik in de loop der tijd saai worden. Ik vind Het lichaam van Clara ook zeker niet zijn beste boek,  maar teleurstellend zou ik het niet noemen.

Er is één punt dat absoluut fantastisch is in dit boek: je hebt als lezer echt het idee dicht bij Clara te staan en haar te kennen. Hoewel Clara een heel bijzonder en misschien ook wel vreemd personage is, heb je het gevoel haar te begrijpen en kan je je de situatie moeiteloos indenken. Je deelt haar gevoelens en neemt ze met je mee als je het boek weglegt. 

Qui parlent de bonheur ont souvent les yeux tristes (pagina 1 – Louis Argon)